آموزش نوشتن پروپوزال

آموزش نوشتن پروپوزال

پروپوزال چیست و در تنظیم آن چه نکاتی باید رعایت شود؟

مقدمه
طرح تحقیق مهم ترین و اصلی ترین بخش یک کار تحقیقی و پژوهشی است طرح تحقیق Proposalاصل تحقیق نیست بلکه طرح اولیه و طرح پیشنهادي تحقیق است طرح تحقیق در واقع شبیه طرح اولیه وپیشنهادي یک ساختمان است که توسط ارشیتکت (پژوهشگر یا محقق) ارکان اصلی آن طراحی و محاسبه شدهو به صورت نقشه و ماکت ساختمان در آمده است و چنانچه یک مهندس خبره ( استاد راهنما ) به آن نگاه کندبتواند ساختمانی را ( پژوهشی را) که بر اساس این نقشه شکل می گیرد، از قبل براي خود تجسم کند.پژوهشگري که قصد تحقیق دارد ابتدا باید براي پژوهش مورد نظر خود طرح تحقیق بنویسد. طرح تحقیق درواقع نقشه انجام تحقیق است و راهنماي محقق براي عملیاتی کردن و اجراي تحقیق است.هر چند انتخاب موضوع و فرایند تهیه و تکمیل یک پروپوزال به راحتی و در مدت زمانی کوتاه انجام می شود،ولی بایدتوجه داشت که پروپوزال در واقع پیشنهادیه تحقیق بوده و به منزله نقشه هاي محاسباتی ساختماناست لذا چنانچه با دقت و با محاسبات دقیق طراحی گردد پژوهشگر در انجام مراحل بعدي با مشکل اساسیروبرو نخواهد شد. به عبارت دیگر چنانچه دانشجوئی عنوان پژوهش خود را درست انتخاب کرده باشد وتمامی ارکان و اجزاء پروپوزال به ویژه طرح مسئله- اهمیت و ارزش تحقیق-تاریخچه مطالعات- اهداف-سئوالات- فرضیه ها و روش و مراحل انجام تحقیق را به طور دقیق و کامل تهیه کرده باشد در انجام پژوهش بامشکلاتی از جمله سر درگمی و ابهام روبرو نخواهد شد به طوري که گفته می شود پژوهشگري که طرحتحقیق خود را به طور دقیق، روشن و کامل نوشته، به نظر می رسد بیش از 50 درصد رساله یا پایان نامه خودرا تهیه کرده است.

اجزاء تشکیل دهنده طرح تحقیق

1-عنوان تحقیق

نخستین گام در انجام تحقیق، تعیین عنوان تحقیق است. هیچ پژوهشگري نمی تواند بدون مشخص شدن عنوان
تحقیق پژوهش را آغاز کند. عنوان به منزله مقصد و طرح نهایی انجام پژوهش است و لذا در تعیین و انتخاب
آن توجه به نکات زیر ضروري است:
1-بهتر است عنوان تحقیق نه خیلی کوتاه، نه خیلی طولانی، بلکه مختصر، جامع، رسا و غیر سئوالی باشد.
2 -بهتر است در ابتداي عنوان از واژه هایی چون: بررسی- ارائه الگو- مطالعه- طراحی- تحلیلی بر- تبیین و
استفاده شود.
3 -بهتر است در عنوان تحقیق به نوعی متغیر هاي مستقل و وابسته نشان داده شوند
4 -موضوع تحقیق باید نو و جدید باشد .
5 -عنوان پژوهش باید ارزش تحقیق داشته باشد
6 -پژوهشگر باید توان انجام تحقیق را داشته باشد
7 -موضوع تحقیق در حوزه کاري و تخصصی پژوهشگر باشد
8-موضوع پژوهش باید به گونه اي باشد که جامعه به انجام تحقیق در مورد آن نیازمند باشد و پژوهش بتواند با
نتایج خود مشکلی را از جامعه برطرف کند.
9 -پژوهشگر به عنوان تحقیق و انجام پژوهش در مورد آن میل و علاقه داشته باشد .
10 -موضوع تحقیق باید عملی و اجرائی بوده و قابلیت انجام تحقیق را داشته باشد.

-11 عنوان تحقیق باید به گونه اي باشد که هدف هاي تحقیق را بیان کند.
-12 بهتر است در عنوان تحقیق، قلمرو مکانی و محدوده زمانی پژوهش مشخص گردد.

2. اصطلاحات و واژه ها

معمولا تعدادي از اصطلاحات و واژه هاي فنی و تخصصی مربوط به عنوان و موضوع پژوهش 3 تا  6 ارائه
شده و براي هریک مختصراً از منابع اصلی و معتبر تعریفی آورده می شود.

3. شرح و بیان مسئله تحقیق ( طرح یک مشکل )

مسئله در واقع سئوالی است که در ذهن پژوهشگر راجع به یک پدیده، مشکل یا معضل مطرح می شود، هدف
محقق از طرح این سئوال ریشه یابی، علت یا علل به وجود آورنده آن مشکل و یا راهکارهاي رفع آن است .
در بیان مسئله محقق باید نکات زیر را رعایت کند:
1- محقق، شواهدي باید نشان دهد که معضلی یا مشکلی در جامعه وجود دارد.
2- محقق باید مشکل مطرح شده را بیان کند و ابعاد مختلف آن را به طور مستند نشان دهد.
3- محقق باید نشان دهد که قصد او از انجام تحقیق چیست؟ کدام متغیرها را قصد دارد مطالعه کند؟ نحوه ي
مطالعه متغیرها ( اثر، رابطه یا …) چگونه است.
4- پژوهشگر در پایان بهتر است محدوده زمانی و قلمرو زمانی تحقیق را هم مشخص کند.
بطورکلی مسئله تحقیق باید مشکل را مطرح کند، ابعاد آنرا مستند نشان دهد، انگیزه پژوهشگر را بیان کند ،
متغیرها را نشان داده، نحوه بررسی آنها را روشن نموده و محدوده مکانی و زمانی تحقیق را تعیین نماید.

4. اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق

در این مورد پژوهشگر باید مشخص کند که موضوع تحقیق چه اهمیتی دارد و ضرورت انجام این پژوهش
چیست و نتایج آن در چه زمینه اي از اهمیت بیشتري برخوردار است.
 اهمیت این تحقیق در ارتباط با نظریه هاي موجود چیست؟
 نتایج این تحقیق در غنا بخشیدن به ادبیات موضوع چه نقشی دارد؟
 نقش نتایج تحقیق در ارائه مدل، الگو، نظریه جدید یا توسعه و بسط نظریه هاي قبلی چگونه است؟
 اهمیت نتایج تحقیق براي مدیران و برنامه ریزان چیست؟
 نتایج مثبت این تحقیق در ابعاد آموزشی و پژوهشی چه اثري دارد؟
 نتایج مثبت این تحقیق در ابعاد پژوهشی چگونه است؟

5-پیشینه تحقیق

براي اینکه پژوهشگر تحقیقات خود را در راستاي پژوهش هاي هم خانواده قرار دهد و آن را با دستاوردهاي
تحقیقات دیگران هماهنگ کند نیاز دارد با مراجعه به اسناد و مدارك پیرامون موضوع و مسئله اي که براي
تحقیق انتخاب کرده آگاهی خود را گسترش دهد.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق و ادبیات موضوع، توجه به نکات زیر است:
1-برقراري ارتباطی منطقی میان اطلاعات پژوهش هاي قبلی با مسئله تحقیق
2-آشنایی با چارچوب نظري یا تجربی مسئله تحقیق
3-آشنایی با روش هاي تحقیق مورد استفاده در پژوهش هاي گذشته
4-پیشگیري از دوباره کاري
5-استفاده از تجربیات مفید محققان قبلی

6-آگاهی از نقاط ضعف پژوهش هاي پیشین
جهت دسترسی به اهداف بالا و تدوین مطالب پیشینه، رعایت نکات زیر ضروري است:
الف-منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع انتخاب گردد
ب- نتایج تحقیقات قبلی مطالعه، نقد و بررسی شود
ج- ترتیب موارد از کلی به جزئی ( عمومی به اختصاصی ) تدوین گردد
شیوه تدوین تحقیقات انجام شده

6-اهداف تحقیق

اهداف تحقیق می تواند به دو صورت کلی و ویژه مطرح شوند:
الف-هدف کلی
هدف کلی مستقیماً ازموضوع تحقیق مشتق می شود.
ب-اهداف ویژه

این هدف ها از مسئله پژوهش و از اهداف کلی مشتق می شوند و در واقع زیر مجموعه هدف یا اهداف کلی
پژوهش هستند. این اهداف تصریح می کنند که در این تحقیق چه چیزي انجام می شود و چه چیزي انجام نمی
شود.

7-سوالات تحقیق

در صورتی که تحقیق با توجه به پیشینه پژوهش نتواند جهت خاصی را براي یافته هاي خود پیش بینی نماید و
رابطه ي بین متغیرها را حدس بزند، می تواند به بیان سئوالات پژوهش بپردازد. در طرح سئوالات تحقیق توجه
به نکات زیر ضروري است :
 سئوالات پژوهش مستقیماً از اهداف تحقیق منشأ می گیرند.
 در سوالات تحقیق یک نوع متغیر مطرح می شود.
 آوردن کلمه آیا در ابتداي سئوالات چندان مطلوب نیست.
 بهتر است تعداد سئوالات محدود، شفاف و بدون ابهام باشد.

8-فرضیه

1.فرضیه حدس و گمان محقق در مورد علل بوجودآمدن مشکل یا ارائه راه حل هاي آن است.
فرضیه حدس و گمان محقق و در واقع جواب حدسی پژوهشگر در مورد سئوالات تحقیق است 
2.فرضیه حدس و گمان پژوهشگر در مورد وجود تفاوت، احتمال رابطه و یا اثر بین دو یا چند متغیر است.
3.فرضیه حدس و گمانی است که مبتنی بر دانش و تجربه در مورد حل یک مسئله است.
4.اغلب فرضیه ها حدسیاتی است که به طور منطقی از نظریه ها بر می آیند.
5.فرضیه جمله خبري ساده اي است که در آن دو یا چند متغیر ( مستقل و وابسته)دیده می شود.

توجه: هماهنگی همسویی و تعادل تعداد فرضیه ها با سئوالات پژوهش بسیار لازم است.
براي مثال، یک فرضیه ساده این است که بگوییم: میزان سواد با تعداد اولاد رابطه دارد یا تعداد خودروها در
میزان آلودگی هوا اثر دارد.
توجه: صحت(تایید) یا عدم صحت فرضیه (رد) در محک آزمایش و مطالعه و تحقیق تعیین می شود، لذا
پژوهشگر حق ندارد از قبل و بطور جانبدارانه در پی تأیید آن باشد و باید بداند رد یا تأیید فرضیه هیچ گونه اثر
منفی براي پژوهش و پژوهشگر ندارد.

9-روش و مراحل تحقیق

یکی از ارکان تحقیق و یا پژوهش که در پروپوزال مطرح می شود تعیین نوع تحقیق و مراحل انجام آن است.
در این مورد محقق ضمن اشاره به نوع تحقیق، مراحل انجام آن را شامل: ابزار گردآوري داده ها روش
گردآوري اطلاعات جامعه آماري و حجم نمونه  روش انتخاب نمونه از جامعه آماري ابزار تجزیه و تحلیل
داده ها و بالاخره روش هاي تجزیه و تحلیل داده ها( روش هاي تحلیل کیفی و کمی) را توضیح می دهد.
در زیر به تعدادي از انواع تحقیق به طور مختصر اشاره می شود.
انواع تحقیق براساس هدف
1-تحقیقات بنیادي
این تحقیقات در پی شناخت و کشف روابط بین پدیده ها و درك اصول و قوانین طبیعی است. این تحقیقات
نظریه ها و فرضیه ها را آزمایش می کنند، قوانین علمی را کشف کرده و مرزهاي دانش را توسعه می دهند.
2-تحقیقات کاربردي

. این تحقیقات برداده ها ونتایج تحقیقات بنیادي تکیه دارند و در پی دستیابی به اصول و قواعدي هستند
که بتوان آنها را در عمل و اجرا به کار بست.
. این تحقیقات در پی شناخت علل مشکلات و حل آنها هستند و کاربردي فراگیر دارند.
3-تحقیقات توسعه اي
این تحقیقات در پی شناخت راه هاي بهبود یا افزایش تولید و روش هاي جدید تولید کالا و خدمات بوده و
عمدتأ متوجه نوآوري در فرایند ها، ابزارها و محصولات در یک زمان و مکان خاص هستند.
انواع تحقیق بر اساس ماهیت و روش
تحقیقات تاریخی
این گونه تحقیقات مربوط به موضوعات معین و مربوط به زمان گذشته است و تلاش محقق در جهت کشف
حقایق پیشین از طریق جمع آوري اطلاعات و اسناد مربوط به گذشته می باشد.
تحقیقات توصیفی
هدف این تحقیقات توصیف عینی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است البته بدون هیچگونه
دخالت یا استنتاج ذهنی مثل نگرش سنجی ها و منو گرافی ها. تحقیقات موردي  تحلیل محتوا، قوم نگاري و
زمینه یابی از انواع آن محسوب می شوند.

تحقیقات همبستگی

این تحقیقات در پی کشف رابطه همبستگی بین متغیر هاست. جهت محاسبه میزان همبستگی بین دو متغیر ازهمبستگی هاي پیرسون و اسپیر من و کندال استفاده می شود.

تحقیقات علی ( علت و معلولی )

در این تحقیقات پژوهشگر با مطالعه شرایط قبلی درصدد جستجوي علل یا روابطی براي وقوع حوادث است .
تحقیقات پیمایشیدر این تحقیقات، محقق جهت پاسخ دادن به مسئله زمان حال و جمع آوري اطلاعات خود از روش پیمایشی وعمدتأ از تکمیل پرسشنامه و یا مصاحبه استفاده می کند و هدف محقق تعمیم نتایج نمونه به جامعه بزرگترآماري است .

تحقیقات تجربی (آزمایشگاهی)

از این تحقیقات معمولأ جهت یافتن راه حل هاي مسائل و یا پیدا کردن راهکارهایی جهت حل مشکلات در
زمان حال یا آینده استفاده می شود، در این تحقیقات عمدتا از روابط علت و معلولی استفاده می کنند و محل
آزمایش و پژوهش معمولأ آزمایشگاه است و متغیر ها براي محقق قابل کنترل می باشد.
تحقیقات نیمه تجربیاین تحقیقات بیشتر مربوط به تحقیقات اجتماعی است و امکان کنترل همه متغیر ها براي محقق وجود ندارد مثل سنجش خصوصیات اجتماعی و فرهنگی افراد.

تحلیل محتوا

این روش معمولا براي سنجش تحلیل گفتار یا متن ها استفاده می شود، مثل مقایسه تحلیلی، روزنامه ها،
مجلات نوارها و غیره تحلیل محتوا در مقولات مطالب عامیانه علمی( متون مذهبی، کلامی، ادبی و  و تحلیل
هاي کمی و ریاضی.

ابزار گرد آوري داده ها

پژوهشگر گاه جهت بدست آوردن اطلاعات به مدارك و اسناد معتبر و موثق ( کتب، منابع آماري و) مراجعه
می کند که این منابع را دست دوم (hand-second(می نامند و گاهی نیز به منابعی نیاز دارد که در دسترس
پژوهشگر نیست و یا به روز نیست، که در این جا به گرد آوري اطلاعات از طریق میدانی (survey (یعنی
تهیه پرسشنامه  مصاحبه و مشاهده نیازدارد.

ابزار تحلیل داده ها

در تهیه جداول تدوین نمودارها- فرآوري – دسته بندي – استخراج و تحلیل بهتر داده ها از انواع نرم افزار هاي
کامپیوتري چونSpss ، excel ،GIS استفاده می شود .

روش هاي تجزیه و تحلیل داده ها

انواع روش هاي تجزیه و تحلیل داده هاعبارتند از روش هاي تحلیل کیفی و کمی ( آمار توصیفی و استنباطی )
جامعه آماري و حجم نمونهدر این قسمت جامعه آماري مورد نظر مشخص شد، روش تعیین تعداد نمونه به طور شفاف بیان می شود ونیزبه نحوه انتخاب نمونه ها از جامعه آماري نیز اشاره می شود .

10 -کاربرد نتایج تحقیق
در این مورد پژوهشگر به گروه ها، سازمان ها و نهاد هاي استفاده کننده از نتایج تحقیق اشاره می کند.
11-محدودیت هاي تحقیق
در این مورد محقق با بیان محدودیت هایی که سر راه تحقیق است، به خواننده پیام می دهد که در مورد فرایند
تحقیق قضاوت عادلانه اي داشته باشد.

در هر تحقیق تعدادي از محدودیت هاي احتمالی به شرح زیر می تواند سر راه محقق قرار گیرد:
کمبود منابع علمی
کمبود منابع مالی
ضعف همکاري سازمان ها و نهاد ها
گرفتاري هاي شخصی محقق
کمبود زمان در اختیار
تعداد و متغیرهاي ناخواسته
ناهماهنگی اساتید راهنما